Beden tarafından üretilemeyen ve besinler yoluyla dışarıdan alınan iyot, bilhassa anne karnındaki bebeğin gelişiminde değerli rol oynuyor. Yalnızca anne karnındaki bebekler için değil, ömrün tüm evrelerinde sıhhat açısından vazgeçilmez bir gereksinim olan iyotun günlük alınması gereken ölçüsü, yaşa ve metabolizmanın gereksinimine nazaran farklılık gösterebiliyor. Deniz eserleri uygun bir iyot kaynağı olmakla birlikte; yumurta, et ve süt eserlerinin iyottan varlıklı olduğu biliniyor. Memorial Ataşehir Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü’nden Prof. Dr. Başak Karbek Bayraktar, “1-7 Haziran İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi” haftası öncesinde, iyot hakkında bilgi verdi.
Hamilelikle iyot istikrarı hayati kıymet taşıyor
Gebelik sırasında iyot eksikliği bebeğin gelişimi ve doğumu üzerinde olumsuz tesirlere neden olabilir. Hamilelikte önemli iyot eksikliği ani düşüğe yahut meyyit doğuma yol açabileceği üzere zeka geriliğinin önemli ve geri dönüşsüz bir tipi olan kretinizm üzere doğumsal anormalliklere de sebep olabilmektedir. Besinler yoluyla alınabilen iyot yalnızca gebelikte değil, ömrün bütün evrelerinde sıhhat açısından vazgeçilmez bir besin kaynağıdır. İyot, tiroksin (T4) ve triiyodotironini (T3) içeren tiroid hormonlarının üretiminde anahtar bileşendir. Tiroid hormonları, bedenin enerjiyi hakikat halde kullanmasına, gerekli ısıda kalmasına ve beynin, kalbin, kasların ve başka organların gerektiği üzere çalışmasında değerlidir.
Saç dökülmesi ve cilt kuruluğu iyot eksikliğinden kaynaklanabilir
- Boynun önündeki şişlik yahut guatr, iyot eksikliğinin en yaygın bir belirtisidir.
- Saç ve cilt hücrelerinin yenilenmesi konusunda anahtar rolü olan iyotun eksikliğinde saç dökülmesi ve cilt kuruluğu üzere belirtiler görülebilir.
- Bayanlarda adet döngüsünün düzenlenmesi vazifesini de yürüten iyot eksikliğinde ağır ve sistemsiz adet devirleri yaşanabilmektedir.
İyot gereksinimi herkeste farklı olabilir
Günlük alınması gereken iyot ölçüsü, yaşa ve muhtaçlık durumuna nazaran değişebilmektedir. Bununla birlikte, dünya sıhhat örgütünün belirlediği sayılar şu haldedir;
Bebekler 90 μg/gün (0-59 ay)
Çocuklar: (6-12 yaş): 120 mikrogram/gün
Çocuklar: (>12 yaş) : 150 mikrogram/gün
Ergenler ve yetişkinler: 150 mikrogram/gün
Gebe ve emziren bayanlar: 250 mikrogram/gün
İyot için sofranızda bu besinlere yer verin
İyot, beden tarafından üretilemeyen bir element olduğu için dışarıdan alınması gerekmektedir. Muhtaçlık duyulan iyotun sağlanması için asıl kaynak iyotlu rafine tuzdur. Fakat deniz eserleri de yeterli birer iyot kaynağıdır. Birden fazla deniz eserine nazaran iyot içeriği daha düşük olmakla birlikte yumurta, et ve süt eserleri de bitkisel besinlerin birçoklarından daha zengindir. Ek besine başlama devrindeki bebeklerde kâfi iyot alımı sağlamak için, meskende yapılan ve piyasada satılan ek mamaların /gıdaların kesinlikle iyot içermesine dikkat edilmelidir.
Yaygın besinsel iyot kaynakları şu biçimde sıralanabilir;
- İyotlu rafine sofra tuzu
- Peynir
- Tuzlu su balıkları
- İnek sütü
- Su yosunu (esmer su yosunu, kırmızı deniz otu ve nori dahil)
- Yumurta
- Kabuklu deniz hayvanları
- Dondurulmuş yoğurt
- Soya sütü
- Soya sosu
Kaya tuzu yerine iyotlu tuzu tercih edebilirsiniz
1997-1999 yılları ortasında Türkiye’de iyot eksikliği ile ilgili yapılan taramalarda ortaya çıkan tablonun akabinde ülkemizde tüm sofra tuzlarının zarurî olarak iyotlanması için gerekli yasal düzenlemeler yapılmıştır. Bu uygulama ile kent merkezlerinde büyük oranda çözülen iyot sıkıntısının kırsal kısımlarda devam ettiği bilinmektedir. Rafine edilmeyen, içeriği net olarak bilinmeyen yahut başka katkı hususlarının doğal ya da yapay olarak eklendiği, kaya tuzu, gurme tuzları üzere tuzlar yerine iyotlu tuz önerilmektedir. Aksi tabip tarafından belirtilmedikçe mutlak iyotlu rafine tuz kullanılmalıdır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı